Dane geograficzne
Chorwacja – kraj o zróżnicowanej powierzchni leżący w Europie Południowo-Wschodniej i nad Morzem Adriatyckim.
Ggraniczy od południa z Bośnią i Hercegowiną i Czarnogórą, od wschodu z Serbią oraz od północy z Węgrami i Słowenią. Od południowego zachodu posiada dostęp do Morza Adriatyckiego.
Część południowa jest górzysta (Góry Dynarskie), a północ nizinna (Nizina Panońska). Państwo to posiada wyjątkowe w skali świata wybrzeże z ustawionymi równolegle do niego podłużnymi wyspami. Ten typ to tzw. wybrzeże dalmatyńskie, którego nazwa pochodzi właśnie od tej chorwackiej krainy. Obszar Chorwacji składa się z pięciu krain historycznych: Chorwacji Północnej, Slawonii, Liki, Istrii i Dalmacji.
Ludność i język
Zgodnie ze spisem przeprowadzonym w 2001 roku, liczba ludności wynosiła 4.437.460 osób. Mniejszości narodowe stanowią 10,37 % populacji; w tym 4,54 % stanowią Serbowie. Do pozostałych mniejszości należą Bośniacy (0,47 %), Włosi (0,44 %), Węgrzy (0,37 %), Albańczycy (0,34 %), Słoweńcy (0,30 %), Czesi (0,24 %), Romowie (0,21 %), Słowacy i Czarnogórcy (po 0,11 %) i inni. Podczas ostatniego spisu ludności 567 osób zadeklarowało narodowość polską (0,01 %).
Językiem urzędowym jest chorwacki, a w pisowni stosowany jest alfabet łaciński.
Powierzchnia i granice
Powierzchnia - 56 610 km2
Skrajne punkty: północny 46°33'N, południowy 42°23'N, zachodni 13°30'E, wschodni 19°27'E. Chorwacja składa się z dwóch pasów ułożonych na kształt litery "V". Pas ciągnący się wzdłuż wybrzeża jest długi na 380 km i szeroki na około 100 km, który zwęża się ku południowi. Drugi, północny pas, ciągnący się w głąb Półwyspu Bałkańskiego, jest długi na 430 km i w najszerszym miejscu ma 170 km.
Długość granicy lądowej
Całkowita długość granicy lądowej: 2197,00 km.
Długość wybrzeża: 5790,00 km.
Długość granic z sąsiadującymi państwami: Bośnia i Hercegowina – 932 km, Czarnogóra – 24 km, Serbia – 217 km, Słowenia – 670 km, Węgry – 329 km.
Najwyższy punkt: Vrh Dinare 1830 m n.p.m. w paśmie Dinara.
Najniższy punkt: Morze Adriatyckie 0 m.
Podział administracyjny Chorwacji
Chorwacja podzielona jest na 20 żupanii (województw) i 1 miasto wydzielone (Zagrzeb):
1. Zagrebačka, 2. Krapinsko-zagorska, 3. Sisačko-moslavačka, 4. Karlovačka, 5. Varaždinska, 6. Koprivničko-križevačka, 7. Bjelovarsko-bilogorska, 8. Primorsko-goranska, 9. Ličko-senjska, 10. Virovitičko-podravska,
11. Požeško-slavonska, 12. Brodsko-posavska, 13. Zadarska, 14. Osječko-baranjska, 15. Šibensko-kninska, 16. Vukovarsko-srijemska, 17. Splitsko-dalmatinska, 18. Istarska, 19. Dubrovačko-neretvanska, 20. Međimurska, 21. Miasto Zagrzeb (miasto wydzielone)
Miasta i gminy
Na obszarze Chorwacji znajduje się 127 miast i 429 gmin(NN nr 86/06) w ramach 21 jednostek lokalnej administracji. Największe miasta to: Zagrzeb ok. 700 tys. mieszkańców, Split ok. (190 tys.), Rijeka (ok. 140 tys.), Osijek (ok. 90 tys.) Zadar ( ok.70 tys.) oraz Slavonski Brod i Pula po ok. 60 tys. mieszkańców.
Na obszarze Chorwacji znajduje się 127 miast i 429 gmin w ramach 21 jednostek lokalnej administracji. Największe miasta to: Zagrzeb ok. 700 tys. mieszkańców, Split ok. (190 tys.), Rijeka (ok. 140 tys.), Osijek (ok. 90 tys.) Zadar ( ok.70 tys.) oraz Slavonski Brod i Pula po ok. 60 tys. mieszkańców.
Budowa geologiczna i rzeźba
Terytorium Chorwacja to obszary będące częścią Kotliny Panońskiej zwanej Slawonią, tereny te zajmują północną i północno-wschodnią część kraju. Południe i zachód kraju obejmują Góry Dynarskie, gdzie najwyższy szczyt Troglav wznosi się na 1 913 m n.p.m. Kotlina Panońska wypełniona jest mezozoicznymi osadami morskimi i jeziornymi. Urozmaicają ją także góry zrębowe zbudowane ze skał krystalicznych. Góry Dynarskie zbudowane są z wapieni, dolomitów oraz z fliszu, a ich zewnętrzną część stanowi Wybrzeże Dalmatyńskie. Trzon gór stanowi tzw. Kras Dynarski, gdzie jak sama nazwa wskazuje występują zjawiska krasowe i rzeźba.
Klimat
Mimo niewielkich rozmiarów, pod względem klimatu Chorwacja wykazuje dość duże zróżnicowanie. Samo wybrzeże posiada klimat śródziemnomorski. Lato jest tu upalne a średnia temperatura wynosi 23°C na północy i 25°C na południu. Bezchmurne niebo sprawia, że opady występują rzadko. Deszcze padają najczęściej od jesieni do zimy, która jest krótka i ciepła, ze średnią temperaturą 9,2°C. Do rzadkości należą na wybrzeżu dni z ujemną temperaturą. W Dubrowniku od połowy czerwca do połowy września słonce świeci przez około 10 godzin dziennie Woda w morzu latem cechuje się dość wysoką temperaturą (22°C na północy i 25°C na południu), dużą przejrzystością (22 - 33 m), a także wysokim zasoleniem ze znaczną ilością jodu.
Pobyt nad morzem może jedynie czasem zakłócić zimny północny wiatr z gór - bora. Ciepły wiatr południowy - jugo lub sirocco, może przynieść deszcz i niepogodę. Najlepszy jest orzeźwiający, wiejący od morza mistral lub tramontana.
Średnia miesięczna temperatura powietrza kształtuje się następująco:
styczeń 3 °C i lipiec 24 °C – Rijeka
styczeń 9 °C i lipiec 27 °C – Dubrownik
styczeń 0 °C i lipiec 24 °C – w głębi kraju
Roczna suma opadów atmosferycznych waha się w granicach:
700-1 300 mm na wybrzeżu, głównie zimą
1 000-1 500 mm w głębi kraju
3 000 mm – tereny górskie – Biokovo, Velebit
W górach powyżej 1 600 m n.p.m. występuje klimat górski, gdzie zimą utrzymują się ujemne temperatury, a latem w lipcu średnie wartości osiągają 17 °C.
Wody Chorwacji
Chorwacja jest krajem ubogim w wody powierzchniowe, a przeważająca część kraju należy do zlewiska Morza Czarnego. Na terenie Chorwacji występują rzeki krasowe tzw. ponornice. Rzeki w kraju są zasilane głównie opadami deszczu jakie mają miejsce w górach i śniegu w okresie zimowym. W kraju występują liczne zbiorniki krasowych wód podziemnych.
Największe rzeki przepływające przez Chorwację to:
Dunaj – całkowita długość: 2850 km, wpływa do Morza Czarnego
Drawa – całkowita długość: 940 km, wpływa do Dunaju a potem do Morza Czarnego
Sawa – całkowita długość: 725 km, wpływa do Dunaju a potem do Morza Czarnego
Chorwacja nie ma dużych naturalnych jezior, największym z nich jest Vransko o powierzchni 30,7 km2.
Flora i fauna
Strefę roślinną można podzielić na dwa obszary. W głębi lądu, zwłaszcza na terenach górskich występuje roślinność typowa dla strefy klimatu umiarkowanego. Lasy w kraju zajmują 35%. Przeważają lasy bukowo-dębowe, które skupiają się w części północno-wschodniej, zaś w górach rosną lasy iglaste. W strefie nadmorskiej występuje roślinność śródziemnomorska, gdzie dominują zarośla typu makia, oraz palmy. Sztucznie wprowadzone zostały agawy i cyprysy.
W lasach Chorwacji żyją wilki i rysie, a wysoko w górach kozice. Na obszarach krasowych licznie występują węże jak np. żmije oraz jaszczurki.
Ochrona przyrody
Na terenie Chorwacji znajduje się osiem parków narodowych. Są to:
Park Narodowy Jezior Plitwickich (Narodni Park Plitvicka Jezera) – położony w pobliżu arterii łączącej Dalmację z Zagrzebiem, obejmuje 16 jezior połączonych ze sobą wodospadami
Park Narodowy Wysp Briońskich (Narodni Park Brjuni) – znajduje się w pobliżu zachodniego wybrzeża półwyspu Istria i obejmuje dwie większe i dwanaście mniejszych wysepek
Park Narodowy Kornati (Narodni Park Kornati) – położony jest na Mediteranie i obejmuje wyspę Kornat i 150 innych wysp, wysepek i skał.
Park Narodowy Mljet (Narodni Park Mljet) – znajduje się na wyspie Mljet, na północny zachód od Dubrownika. Obejmuje znaczną część tej wyspy; w tym dwa słone jeziora(de facto głębokie zatoki) mające połączenie z morzem oraz małą wysepkę św. Marii na jeziorze dużym(Veliko Jezero)
Park Narodowy Krka (Narodni Park Krka) – obejmuje dolny bieg rzeki Krka, od miejscowości Trosenj i Necven, aż po jej ujście do Morza Adriatyckiego w okolicy miasta Šibenik
Park Narodowy Paklenica (Narodni Park Paklenica) – park leży w południowej części gór Velebit i obejmuje dwa wąwozy – Velika Paklenica i Mala Paklenica oraz kilka jaskiń.
Park Narodowy Risnjak (Narodni Park Risnjak) – jest położony w paśmie Risnjak, pomiędzy Alpami a Górami Dynarskimi, na północ od Rijeki. Obejmuje źródło rzeki Kupa.
Park Narodowy Welebitu Północnego (Narodni Park Sjeverni Velebit) – położony w najwyżej położonych pasmach gór Velebit, w pobliżu wyspy Rab. Obejmuje dwa rezerwaty – Rożanski kuk i Hajdućki kuk oraz jaskinie, w tym jedną z najgłębszych na Świecie – Lukina jama
Wyspy i wysepki
W chorwackiej części Morza Adriatyckiego znajduje się 698 wysp, 389 wysepek oraz 78 raf, razem znajduje się 1185 wysp i wysepek co sprawia, że chorwacki archipelag jest najliczebniejszym na Morzu Adriatyckim oraz drugim co do liczebności na Morzu Śródziemnym (więcej wysp posiada tylko Grecja).z czego 66 jest zamieszkanych. Największe z nich to: Krk – 405 km2, Cres – 405 km2, Brač – 394 km2, Hvar – 299 km2, Pag – 284 km2, Korčula – 276 km2
Zamieszkiwanie wysp
Spośród 698 wysp w 2001 r. tylko 47 było zamieszkiwanych co najmniej przez jedną osobę. Starsze źródła podają, że Chorwacja posiadała 66 zamieszkanych wysp, lecz dane te są już nieaktualne, gdyż 19 z nich stało się niezamieszkanych wskutek depopulacji.
Wyspy Chorwacji są zamieszkane od czasów starożytnej Grecji (dla przykładu wyspa Hvar była zamieszkana pomiędzy 3500 r. p.n.e. a 2500 r.p.n.e, Dionizjos I założył kolonie na wyspach Hvar i Vis w czwartym wieku przed Chrystusem). Liczba mieszkańców na wyspach rosła do 1921 roku, kiedy osiągnęła swój szczyt i wynosiła 173 503. Od tamtego czasu następowało wyludnienie wysp w kolejnych dekadach, do tego stopnia, iż w 1981 r. osiągnięto stan z roku 1850. Liczba ludności przestała maleć w latach 90-tych. Według spisu z 2001 na wyspach mieszkało 121 606 osób, podczas gdy w 1991 jedynie 110 953.
******
